Luật Hợp tác xã năm 2012 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (khóa XIII) thông qua ngày 20/11/2012 tại kỳ họp thứ tư, sửa đổi, bổ sung thay thế Luật HTX 2003 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013. Luật Hợp tác xã năm 2012 trên tinh thần tiếp thu tối đa các quy định phù hợp của Luật Hợp tác xã năm 2003, đưa những quy định pháp luật cơ bản vào Luật mới, xây dựng khung pháp luật cơ bản trên cơ sở tổng kết thực tiễn phát triển HTX ở nước ta, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế phù hợp với bản chất của tổ chức hợp tác xã, mang lại lợi ích cho thành viên trên cơ sở hệ thống pháp luật hiện hành của Việt Nam, tạo hành lang pháp lý hoàn chỉnh hơn nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác xã hoạt động và phát triển một cách tự chủ, vững chắc, quy định cụ thể và hạn chế tối đa các nội dung cần hướng dẫn sau khi ban hành Luật. Góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ thành viên, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh quy mô vừa và nhỏ, khuyến khích và phát triển mạnh mẽ mô hình hợp tác xã kiểu mới, đồng thời định hướng phát triển các hợp tác xã hiện có hoạt động theo đúng bản chất.
Sau khi Luật Hợp tác xã năm 2012 và Nghị định số 193/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 của Chính phủ được ban hành, tình hình triển khai Luật Hợp tác xã trên địa bàn tỉnh đạt được kết quả như sau:
Tỉnh uỷ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về kinh tế tập thể như: Chương trình hành động số 04-CTr/TU ngày 15/01/2016 của Tỉnh uỷ Bắc Kạn về việc thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2015 - 2020; Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 26/4/2016 của Tỉnh ủy về xây dựng HTX kiểu mới trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2016-2020; Đề án số 864/ĐA-UBND ngày 15/6/2016 của UBND tỉnh về xây dựng HTX kiểu mới trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2016 - 2020.
HĐND - UBND tỉnh cũng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về kinh tế tập thể như: Nghị quyết số 04/2013/NQ-HĐND ngày 20/3/2013 của HĐND tỉnh về việc quy định mức chi hỗ trợ các sáng lập viên HTX chuẩn bị thành lập, các đối tượng đào tạo, bồi dưỡng của HTX; Kế hoạch số 105/KH-UBND ngày 16/4/2015 Kế hoạch triển khai thi hành Luật HTX năm 2012 trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2015 - 2018; Quyết định số 1083/QĐ-UBND ngày 21/7/2016 của UBND tỉnh về việc thành lập Ban chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể tỉnh Bắc Kạn; Quyết định số 724/QĐ-UBND ngày 29/5/2016 về phê duyệt kế hoạch đổi mới, phát triển các hình thức tổ chức kinh tế hợp tác trong nông nghiệp tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2015 - 2020.
Liên minh Hợp tác xã tỉnh và Chi cục Phát triển nông thôn - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn việc thực hiện rà soát, chuyển đổi các hợp tác xã; hướng dẫn thành lập mới hợp tác xã trên địa bàn tỉnh.
UBND các huyện, thành phố cũng đã thành lập Ban chỉ đạo và ban hành văn bản triển khai thực hiện Luật Hợp tác xã tới tất cả các thành viên Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã huyện, thành phố; Đại diện lãnh đạo UBND các xã, thị trấn và các hợp tác xã trên địa bàn huyện, thành phố.
Ban chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã tỉnh xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra hàng năm đối với cấp huyện và cơ sở. Đây là căn cứ để các cấp, các ngành trong tỉnh triển khai thực hiện đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể, thể hiện sự quan tâm, nghiêm túc trong công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện các ngành, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Tính đến 01/7/2016, tổng số HTX trên địa bàn tỉnh là 68 HTX giảm 151 HTX so với thời điểm 31/12/2015, do không hoạt động nên đã giải thể. Trong 68 HTX hiện nay có 23 HTX được thành lập theo Luật HTX năm 2012 (7 HTX thành lập mới 6 tháng đầu năm 2016) và 45 HTX được tổ chức lại theo Luật HTX 2012. Tổng số vốn điều lệ của các HTX hiện nay là 56.126 triệu đồng.
Quá trình tổ chức thực hiện cho các HTX đăng ký lại, chuyển đổi hoặc giải thể tự nguyện đảm bảo đúng Luật, không có trường hợp xảy ra khiếu kiện, tranh chấp tài sản, đất đai và các quyền lợi khác.Từ khi chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012, hoạt động của HTX có chuyển biến tích cực hơn, các thành viên nhận thức được vai trò và lợi ích của minh khi tham gia HTX nên tích cực đóng góp công sức để đẩy mạnh hiệu quả hoạt động HTX.
Kể từ khi Luật Hợp tác xã 2012 được triển khai, Liên minh HTX tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chủ trì mở các lớp tập huấn cho cán bộ quản lý hợp tác xã; phối hợp với Sở, ngành tạođiều kiện cho các HTX tiếp cận nguồn kinh phí hỗ trợ từ khuyến công đượcđào tạo nghề, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; tiếp cận vốn vay từQuỹ hỗ trợ phát triển HTX của Liên minh HTX Việt Nam, Quỹ giải quyết việc làm; Sáng lập viên hợp tác xã được cung cấp miễn phí thông tin, tư vấn, tập huấn về quy định pháp luật hợp tác xã trước khi thành lập hợp tác xã.
Bên cạnh đó, tình hình phát triển kinh tế tập thể vẫn còn gặp nhiều khó khăn như:Một số cơ chế, chính sách của Nhà nước ban hành liên quan đến tổ chức và hoạt động về kinh tế tập thể hiện nay thiếu đồng bộ, chưa sửa đổi, bổ sung kịp thời, chưa khuyến khích được phát triển kinh tế tập thể; Các chính sách hỗ trợ hợp tác xã tuy nhiều nhưng chưa đủ mạnh; Các nguồn lực của tỉnh dùng để hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể của tỉnh còn hạn chế; Tâm lý của đại bộ phận người dân chưa quan tâm với việc phát triển kinh tế tập thể; Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và hỗ trợ phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã nhất là ở cấp huyện và cấp xã chưa hoàn chỉnh; Đội ngũ cán bộ quản lý hợp tác xã năng lực còn hạn chế, nhiều khi còn chưa tâm huyết gắn bó lâu dài đối với hợp tác xã; Chế độ báo cáo về kinh tế tập thể chưa không thường xuyên, đầy đủ nên khó khăn cho việc theo dõi chỉ đạo, thực hiện trên thực tiễn.
Để thực hiện phát triển kinh tế tập thể trong thời gian tới cần thực hiện một số giải pháp như sau:
Một là:Tiếp tục thực hiện và hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật hợp tác xã năm 2012; Thực hiện rà soát, đề xuất với cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung những nội dung chưa phù hợp với thực tiễn gây khó khăn trong việc áp dụng đối với các văn bản thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012; Tiếp tục rà soát các thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực đăng ký hợp tác xã để đề xuất loại bỏ những thủ tục không cần thiết, giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính trong lĩnh vực đăng ký thành lập và hoạt động kinh doanh của hợp tác xã.
Hai là: Tuyên truyền, tập huấn Luật hợp tác xã năm 2012 và nâng cao năng lực nguồn nhân lực hợp tác xã; Đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến các mô hình hợp tác xã kiểu mới phù hợp với Luật Hợp tác xã năm 2012 hoạt động có hiệu quả để tạo sự chuyển biến trong nhận thức của cán bộ, người dân về vai trò, tổ chức, vận hành của hợp tác xã kiểu mới theo Luật Hợp tác xã 2012 và liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp; Tăng cường công tác tập huấn, đào tạo bồi dưỡng về Luật Hợp tác xã và các văn bản hướng dẫn thực hiện; chủ trương, chính sách, nội dung về đổi mới các hình thức tổ chức sản xuất cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về kinh tế hợp tác, cán bộ Hợp tác xã tại địa phương, chú trọng phổ biến kinh nghiệm từ các mô hình hợp tác xã trong nước hoạt động hiệu quả để đào tạo.
Ba là:Tổ chức triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ, ưu đãi phát triển hợp tác xã theo chương trình hỗ trợ phát triển hợp tác xã giai đoạn 2015 - 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Bắc Kạn là một tỉnh đang phát triển, nền kinh tế còn nhỏ, các mối liên kết thị trường mới bắt đầu hình thành, số lượng hợp tác xã, tổ hợp tác chưa nhiều chưa phát huy hết tiềm năng phát triển, trong khi nguồn kinh phí của địa phương dành cho khu vực kinh tế tập thể còn hạn hẹp, Vì vậy để khu vực kinh tế tập thể của tỉnh phát triển hơn nữa, rất cần được sự hỗ trợ của Nhà nước, bao gồm: Hỗ trợ thành lập mới, hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng; hỗ trợ về tín dụng, đất đai, hỗ trợ hoạt động xúc tiến thương mại, hỗ trợ ứng dụng đổi mới, nâng cao trình độ công nghệ, khuyến nông, khuyến ngư và khuyến công, hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng sản xuất kinh doanh.
Bốn là:Nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã; Vận động, tăng cường thu hút, kết nạp thành viên mới. Tăng vốn góp của các thành viên hợp tác xã, tổ hợp tác; Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại nhằm nâng cao năng lực tổ chức, điều hành, hoạt động kinh doanh cho hợp tác xã, tổ hợp tác; Đẩy mạnh đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất, chế biến sản phẩm. Từng bước mở rộng quy mô hoạt động của hợp tác xã, tổ hợp tác.
Năm là: Tăngcường công tác quản lý nhà nước về kinh tế tập thể; Nâng cao vai trò quản lý nhà nước, tích cực phối hợp với các Sở, ban, ngành, huyện, thành có liên quan tham mưu đề xuất với Tỉnh ủy, UBND tỉnh có chính sách phù hợp và tổ chức thực hiện có hiệu quả các chính sách để hỗ trợ kinh tế tập thể phát triển: Chính sách đất đai, chính sách về vốn, chính sách hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, chính sách về công nghệ, chính sách về thị trường, truyền thông; Bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về hợp tác xã, theo dõi, giám sát thi hành Luật Hợp tác xã và thực hiện các chính sách đối với khu vực kinh tế này; tăng cường đào tạo, tập huấn cho bộ các đoàn thể tham gia tuyên truyền, vận động về kinh tế tập thể, hợp tác xã; Tăng cường sự phối hợp giữa Sở, ngành, các tổ chức đoàn thể chính trị, Hội nghề nghiệp... trong quản lý nhà nước và hỗ trợ kinh tế hợp tác để tập trung sự chỉ đạo và hỗ trợ cho lĩnh vực kinh tế hợp tác phát triển; đặc biệt là việc tập trung nguồn lực xây dựng mô hình hợp tác xã kiểu mới phù hợp với điều kiện, nhu cầu thực tiễn.
Sáu là:Huy động các lực lượng xã hội, các tổ chức đoàn thể trong nước và quốc tế tham gia thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể; tăng cường vai trò lãnh đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự phối hợp giữa các sở, ban, ngành, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức Đoàn thể chính trị, xã hội, hiệp hội và hội nghề nghiệp tham gia thúc đẩy thành lập HTX, củng cố, phát triển kinh tế tập thể./.